Valbeveiliging

Bij werken op hoogte is in Nederland valbeveiliging vereist vanaf 2,5 meter. In België is dit 2 meter. Men kan op 3 manieren voor valbeveiliging zorgen:

• Bronbestrijding
  Hierbij wordt ervoor gezorgd dat de gebruiker de gevarenzone niet betreedt.
• Collectieve maatregelen
  Bijvoorbeeld hekken om de gevarenzone, kooien etc. Collectieve maatregelen worden toegepast als bronbestrijding niet (voldoende) mogelijk is.
• Individuele maatregelen
  Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) worden ingezet als een afdoende beveiliging niet met collectieve maatregelen kan worden bereikt, of wanneer de inzet van collectieve middelen riskanter is dan het toepassen van PBM.

---

Maatregelen valbeveiliging

Men kan zich op 2 manieren beveiligen tegen een val:

1. Zorgen dat men niet kan vallen d.m.v. werkplaatsbeperking. Informatie hierover staat op de pagina 'werkpositionering'.
2. Zorgen dat een val wordt opgevangen. Afbeelding B is een voorbeeld van valbeveiliging bij rope access. De valbeveiliger is met een ASAP bevestigd aan een aparte (hier grijze) lijn.

Fig.1 Voorbeelden van valbeveiliging.

---

Persoonlijke beschermingsmiddelen voor valbeveiliging

• Lijn voor valbeveiliging met energieabsorber;
• Valstopapparaat;
• Harnas.

Er zijn vele typen leeflijnen. Voor valbeveiliging mag een leeflijn alleen aan borst- en rugpunt van het harnas worden bevestigd.

Valbeveiliging kan plaatsvinden in het horizontale en het vertikale vlak.

1. Vertikaal met veiligheidslijn en schokabsorber.
   De lijn is bevestigd aan de gordel van de gebruiker (borst) en aan het ankerpunt, hier met haken. De lijn mag inclusief connecors niet langer zijn dan 2 meter. In de afbeelding wordt gebruik gemaakt van een Y-leeflijn met schokabsorbtie.
2. Vertikaal met valstopapparaat en schokabsorber
   Het valstopapparaat, hier de Petzl ASAP, is met een schokabsorber bevestigd aan de gordel van de gebruiker (borst of rug) en aan een verticale lijn of kabel. De absorber kan rechtstreeks via de gordel aan een valstopapparaat worden bevestigd of m.b.v. een veiligheidslijn. Het valstopapparaat beweegt mee met de gebruiker. Bij een val zal het apparaat blokkeren. Een valbeveiligingsapparaat als de ASAP kan alleen vertikaal worden toegepast.

Verticale valbeveiliging.

1. Horizontaal met leeflijn en schokabsorber
   Om horizontaal te kunnen bewegen dient een horizontale tijdelijke leeflijn als verankering. Op de afbeelding hieronder is de gebruiker hiermee via de rug verbonden d.m.v. een leeflijn met schokabsorber. De rechter lijn is de Petzl Grillon positioneringslijn.
2. Horizontaal met leeflijn en speciaal valstopapparaat
   Er zijn ook valstopapparaten die in het horizontale vlak kunnen worden gebruikt.

Horizontale valbeveiliging.

Bij werken op hoogte worden naast valbeveiliging uiteraard meer persoonlijke beschermingsmiddelen toegepast zoals een helm, positioneringslijn, schakels etc. Safetyfreaks heeft verschillende basispakketten samengesteld voor bepaalde activiteiten.

---

Schokkracht van een val

De energie die bij een val vrijkomt is afhankelijk van:

• Het gewicht van gebruiker en uitrusting;
• De hoogte van de val;
• De positie van de gebruiker ten opzichte van het ankerpunt. Dit heet de valfactor.

Men moet er altijd naar streven om het ankerpunt boven de gebruiker te plaatsen om de impact van een val te beperken. Het doel van het valstopsysteem is om de impact van een val onder de 6 kN te houden. Hoe hoger de valfactor, hoe meer de energie van een val geabsorbeerd moet worden door de veiligheidslijn.

Valfactor.

---

Minimaal benodigde ruimte onder het valstopsysteem

Deze wordt bepaald door een aantal factoren

• De lengte van de leeflijn of de afstand die een mobiel valstopappparaat nodig heeft (a);
• De lengte van de energiabsorber in uitgerekte toestand (b);
• De lengte van de gebruiker (c);
• Een veiligheidsmarge (d);
• De elasticiteit van het materiaal(e).

Minimale ruimte vonder het valstopsysteem (tirant d'air).

---

Pendulewerking

Wanneer het ankerpunt zich niet recht boven de gebruiker bevindt, kan na een val het pendule-effect optreden. De gebruiker maakt dan een slingerbeweging waarbij obstakels zoals een buis of een muur geraakt kunnen worden. Wanneer de gebruiker zich daarbij te ver van het ankerpunt begeeft, kan de lijn zo lang worden dat bij een val de grond wordt geraakt.

,em>Gevaren bij horizontale afstand tot de verankering.

---

Hulpverlening

Bij een val moet het slachtoffer zo snel mogelijk en binnen 15 minuten worden bevrijd uit de harnasgordel. Dat betekent dat het bedrijf hierop ingesteld moet zijn:

• Plan en instructies voor ongevallen dienen aanwezig te zijn;
• BHV-personeel dient getraind te zijn;
• Speciale slachtofferhulp is noodzakelijk. Zo mag het slachtoffer niet te snel horizontaal worden gelegd, omdat het plotseling toenemen van de bloedcirculatie ernstige gevolgen kan hebben. Belemmering van de bloedsomploop door de harnasgordel staat bekend als het Harness Suspension Trauma. Ook wanneer er niets aan de hand lijkt moet het slachtoffer op de juiste wijze naar een ziekenhuis worden vervoerd.

---

Valbeveiliging en wetgeving

Persoonlijke beschermingsmiddelen voor valbeveiliging vallen in de categorie 'hoog risico'. Daarom gelden er strenge regels voor het gebruik van valbeveiliging.

• Alleen getrainde gebruikers mogen werken met valbeveiligingsmiddelen;
• De producten moeten genormeerd zijn en voorzien zijn van een CE-markering;
• Valbeveiligingsproducten dienen minstens 1 x per jaar gekeurd te worden;
• Ook na een val dient een product gekeurd te worden;
• Risico's en maatregelen moeten geinventariseerd en vastgelegd worden.

Keuring en training moeten door een deskundige worden uitgevoerd. Bij een ongeval moet de werkgever aantonen er alles aan gedaan te hebben om voor goede beveiliging te zorgen. Wanneer dit naar de mening van inspectie of rechter niet afdoende is gebeurd, kan dit tot een hoge boete leiden. Het is daarom noodzakelijk om met een erkend bedrijf in zee te gaan. Safetyfreaks is gespecialiseerd in het keuren en certificeren van producten en geeft diverse cursussen voor werken op hoogte.